نوشته‌ها

بازی بی هدف

به دنیا آمدن یک کودک، همراه با شادی والدین و اطرافیانش است و همه سعی می‌کنند به نحوی موجب جلب توجه کودک شوند. یا به صورت معمول با کودک بازی کنند و لبخند یا واکنشی از سمت او دریافت کنند.

در مطلب پیش رو قصد داریم در مورد بازی نوزاد در ۰تا۳ماهگی یا همان دوره “بازی بی هدف” که در
مطالب قبلی به آن اشاره کردیم صحبت کنیم.

از جمله سوالاتی که در این  زمینه پیش می‌آید…

بازی در این سن چه فوایدی برای کودک دارد؟

چه بازی هایی با کودک بکنیم که به رشد او کمک کند؟

و کودک چه بازی‌هایی را دوست دارد؟

تاثیرات بازی در این سن در دو بخش قابل بررسی است: تاثیرات ذهنی و شناختی و تاثیرات فیزیکی و حرکتی.

کودک در این سن در دوره بازی بی هدف قرار دارد، به این صورت که حرکاتی انجام می‌دهد که هدفی از آن ها ندارد. ولی آیا “بازی بی هدف” هیچ فایده ای برای کودک ندارد؟

یقینا پاسخ خیر است.

بازی در این دوره باعث می‌شود نوزاد به شما نزدیک تر شود و شما به او کمک می‌کنید دنیای تازه خود را بهتر بشناسد.

نوزاد و بازی

بهترین وسیله برای بازی نوزاد خود شما هستید و بازی کردنتان با هم می‌تواند خیلی ساده باشد. تمام چیزی که برای شروع بازی نیاز است خود شما و نوزادتان هستید!

  • بازی بین شما و نوزاد در قالب اسباب بازی و بازی های قانون دار نیست بلکه براساس “اثر متقابل” بین شما و نوزاد است و همین اثر متقابل است که بازی را سرگرم کننده و جالب می کند.

چرا بازی با نوزاد اهمیت دارد؟

بازی کردن با نوزاد، به شما و فرزندتان این امکان را می‌دهد که همدیگر را بهتر بشناسید.

والدین عزیز:

وقتی با نوزاد خود بازی می‌کنید او یاد می‌گیرد به شما اعتماد و تکیه کند و طناب ارتباطی بین شما و کودکتان محکم تر می‌­شود و این مساله به نوزاد شما احساس عشق و امنیت می­‌دهد.

بازی به مغز کودک شما در جهت تکامل کمک می‌کند و به رشد همه جانبه، یادگیری و تندرستی او کمک می‌کند. در واقع تجربه های جدید بازی به بخش هایی از مغز کودک کمک می­‌کند که به هم وصل شوند و رشد کنند. از طریق بازی، نوزاد با دنیای خود آشنا می‌­شود و تعامل با آن را یاد می­‌گیرد.

همچنین بازی به کودک کمک می­‌کند که حرف زدن را یاد بگیرد و کلمات را بفهمد.

حتی در شرایطی که شما (والدین) وقت کافی برای بازی با کودکتان نداشته باشید، می­‌توانید با او در مورد اتفاقاتی که برایتان افتاده، صحبت کنید. مثلا در مورد شام پختن یا خرید کردن یا … .

بازی می­‌تواند نکات بسیاری را در مورد شخصیت فرزندتان برای شما مشخص کند.

این که آیا خشن و یک دنده است؟

ساکت و آرام است؟ و …

تاثیر بازی بر تفکر و تخیل

نوزادان تازه متولد شده آماده آموزش و یادگیری‌ هستند.

وقتی با کودک خود بازی می‌­کنید و به درخواست‌های او پاسخ می­‌دهید، این موضوع باعث می‌­شود کودک شما احساس امنیت و عشق را تجربه کند.

این مساله همچنین به شما و کودک کمک می­‌کند که همدیگر را بهتر بشناسید. همچنین این احساس امنیت و عشق به مغز کودک در زمینه توانایی فکرکردن، ارتباط برقرار کردن، حافظه و پیش بینی اتفاقات پیش رو کمک می‌کند.

تعامل گرم و پر از مهر و محبت، کلیدی ترین موضوع در مورد ارتباط با فرزند است.

چه انتظاراتی در این سن از کودک داریم:

  1. در ابتدا کودک نمی‌داند چگونه از خودش مراقبت کند ولی بعدها این را یاد می­‌گیرد.
  2. یاد می­‌گیرد صدای شما را تشخیص دهد و به آن واکنش نشان دهد.

بازی های پیشنهادی در این سن

  1. آوازخواندن، صحبت کردن، قلقلک دادن، شمردن انگشتان پا، پوف کردن. این ها نمونه هایی از بازی های مناسب برای نوزاد است.
  2. نوزادان همچنین شعرهای کودکانه و شعرهای قدیمی و محلی فرهنگ و زبان خود که آهنگ خاصی دارند را دوست دارند.
  3. شکلک در آوردن، لبخند زدن، خندیدن، چرخاندن مردمک چشم و زبان درآوردن از جلمه سرگرمی‌هایی هستند که نوزاد شما دوست دارد و با انجام این کارها از سوی شما به صورتتان نگاه می‌­کند. بهترین زمان برای بازی چهره به چهره، هنگام پوشک عوض کردن است.
  4. وسایل با جنس ها و بافت های مختلف را به کودک خود ارائه بدهید تا آن ها را با دستان خود احساس کند. مثلا اسباب بازی های نرم، وسایل لرزان و کتاب های پارچه ای که صفحه هایشان مطالب متفاوتی دارند برای آن ها جالب است. تجربه احساس موارد متفاوت به فرزندتان کمک می‌­کند دنیای خود را بهتر بشناسد.
  5. وسایل مختلفی را به فرزندتان بدهید تا درون و بیرون آن ها را ببیند. همچنین به او کمک کنید انسانها و مکان‌های مختلف را ببیند.
  6. هر روز زمانی را برای خوابیدن نوزاد روی شکم اختصاص دهید. این کار به نوزادتان این امکان را می­‌دهد که نگه داشتن سرش را تمرین کند و از یک زاویه دیگر به اطرافش نگاه کند. همیشه به کودک خود در این حالت نگاه کنید، اما برای خوابیدن او را به پشت بخوابانید.
  7. همراه کودکتان بخوانید و اصلا به این فکر نکنید که این کار برای کودکتان زود است! نکته مورد توجه این است که کتاب را نزدیک کودکتان بگیرید زیرا آن ها فقط ۲۰-۳۰ سانتیمتری خود را می‌­بینند.

در این سن نوزاد شما ممکن است به رنگ های روشن آویزان شده از تختش برای مدت زیادی نگاه کند. که در ظاهر یک فعالیت ساده به نظر می‌رسد اما در واقع کودک در حال یادگیری حرکت و رنگ ها و … است.

توجه کنید:

کودکان می‌خواهند دنیای خود را بشناسند ولی نمی­‌خواهند به صورت یک جا همه دنیا را بیاموزند. بسیاری از فعالیت ها و صدا ها ممکن است کودک شما را خسته کند. همچنین ارائه بیش از حد بعضی از محرکها ممکن است کودک شما را خسته کند و باعث خواب او شوند. مراقب این نشانه ها باشید!

تاثیر بازی بر حرکت

  1. کودکان متولد می‌شوند و آمادگی این را دارند از طریق حرکت کردن، یاد بگیرند.
  2. آن ها تجربه های زیادی را از طریق حرکت و مهارت های مربوط به آن به دست می‌آورند.
  3. نوزادان از طریق بازی یاد می‌گیرند که واکنش های مناسبی نسبت به محیط خود داشته باشند و همچنین این که چگونه از بدن خود استفاده کنند. مثلا وقتی یک اسباب بازی را نزدیک کودک خود قرار می‌­دهید و کودک شما آن را می‌­گیرد، یاد می­‌گیرد که می­‌تواند از دست خود استفاده کند و اشیا را بگیرد.
  4. بسیاری از حرکاتی که نوزادان از طریق بازی یاد می­‌گیرند زمینه ساز مهارت‌هایی می‌شوند که در آینده می‌­توانند انجام دهند، مثل:چهاردست و پا رفتن، راه رفتن، استفاده از انگشتان دست و …
  5. هرچقدر بیشتر با کودکتان بازی کنید او قوی تر می­‌شود.

زمانی که از نوزادتان حرکتی می­‌بینید او را تشویق کنید، این تشویق باعث می­‌شود او احساس عشق و ارزشمندی کند و انگیزه حرکت های بعدی را به دست آورد.

انتظارات از کودک در هفته های مختلف
هفته اول

  1. صورت شما را نگاه کند و تحرکات را با چشم دنبال کند.
  2. سرش را هنگامی که روی شکم قرار می‌گیرد بالا نگه دارد.

هفته های بعدی

  1. مشت های خود را ‌بتواند باز کند و همچنین اشیا آویزان را بگیرد و بکشد.
  2. پای خود را حرکت دهد، بخصوص وقتی که در حمام و بدون پوشک است. (حدودا ۸ هفتگی)
  3. دست ها و پا های خود را به سمت صورت شما حرکت دهد. (حدود ۱۲هفتگی)

بازی های پیشنهادی در این سن

  1. اسباب بازی را در دست کودکتان قرار داده یا آن را تکان دهید و کودک را تحریک کنید که آن را بگیرد.
  2. اسباب بازی ها را جلوی او قرار دهید و تشویقش کنید که آن ها را بگیرد.
  3. شعر کودکانه بخوانید و خودتان نیز به همراه شعر کمی حرکت کنید و او را نیز تحریک کنید که خودش را تکان دهد.
  4. کودک را روی زمین قرار دهید و به او اجازه دهید خود را تکان دهد. و اصلا سعی نکنید او را مجبور به انجام کاری کنید که توانایی‌اش را ندارد و فقط تلاش کنید از تماشای او لذت ببرید.

 

محمدرضا مبصری نژاد

انواع بازی

کودک:

کلمه بازی یقینا می‌تواند بازتابنده موارد و اطلاعات زیادی در ذهن باشد. یکی از این موارد خیلی مهم انواع بازی ها می‌باشد.

بازی و انسان (علی الخصوص کودک) مفاهیمی هستند که کاملا به هم گره خورده اند و از لحظه تولد تا آخر عمر یک انسان این نکته وجود دارد و البته شکل های مختلفی به خود می­‌گیرد.

وقتی راجع به بازی کودک صحبت می‌­شود ممکن است صرفا فعالیتی در نظر گرفته شود که کودک با آن سرگرم می‌شود (کودک شاده،حالش خوبه و …) و به صورت کلی فعالیتی که بیشتر جنبه تفریحی داشته باشد.

بله!تفریح یکی از مهم ترین جنبه‌های انواع بازی هاست. اما یقینا مفهوم گسترده بازی جنبه های دیگری نیز دارد.

بسیاری از روندهای رشدی، یادگیری، افزایش توانایی های ذهنی و حرکتی، رشد حرکتی و…. درطی بازی کردن کودک رشد می‌­کنند

  • به صورت کلی در تعریف بازی می توان گفت که عبارت است از ارتباط، لمس، یادگیری و آشنا شدن با چگونگی کار کردن اشیا به صورت سرگرم کننده.

عکس زیر نمایانگر انواع بازی های کودکان در سنین مختلف است که در ادامه به شرح آنها می‌پردازیم.

انواع بازی


بازی بی هدف (unoccupied play)

از همان ماه های ابتدایی نوزادی شروع می‌شود و تا ۳ ماهگی ادامه دارد. به این صورت که کودک مشغول بازی است اما بازی او بی هدف است.

شکل این بازی به گونه ای ‌است که انگار کودک، حرکات تصادفی و بدون هدف انجام می­دهد و هیچ قصدی از انجام این حرکات ندارد ولی همین حرکات و بازی بی هدف شروعی برای فرم های اولیه انواع بازی در کودک است.

بازی بی هدفبازی بی هدف بر رشد اعتماد به نفس و شناخت محیط توسط کودک تاثیر گذار است.


بازی انفرادی  (Solitary Play)

بازی انفرادی یکی از سطوح اولیه رشد بازی است. تنها بازی کردن، یک مرحله طبیعی و نرمال در روند رشد بازی کودک ۰-۲ ساله است.

در این مرحله یادگیری از طریق بازی توسط کودک صورت می‌گیرد ولی کودک در این سطح هنوز به اندازه کافی از روابط آگاهی پیدا نکرده و نمی‌تواند در کنار دیگران بازی کند.

به تنهایی بازی کردن این فرصت را به کودکان می‌دهد که فکر کنند، جستجو کنند و خلاق شوند. وقتی یک کودک تنها بازی می‌کند یاد می‌­گیرد که تمرکز کند و برای خودش فکر کند، ایده های خلاقانه داشته باشد و احساسات خود را مدیریت (تنظیم) کند. همه این موارد برای یادگیری کودک مفید است.

کودکان و نوپایان (از تولد تا ۲سالگی) در این سطح قرار دارند. در این سطح بسیار زیاد مشغول جستجو کردن و کشف کردن دنیای جدید پیرامون خود هستند. و هر موقعیت جدید به عنوان یک تجربه ی جدید یادگیری تلقی می‌شود.

بازی انفرادی

نمونه هایی از بازی انفرادی

 

  • بازی انفرادی فعال

شامل فعالیت هایی با اسباب بازی یا بدون آن است. مثلا کودک قطعات چوبی مکعب مانند را در کنار هم قرار میدهد یا اینکه یک سطل را از شن پر و سپس خالی می‌­کند.

  • بازی انفرادی خیالی

این نوع بازی می‌تواند رشد مفاهیم انتزاعی را در کودک تقویت کند.


بازی تماشاگر  (onlooker play)

این سطح از بازی در ادامه بازی انفرادی پدید می‌آید. هرچه سن کودکان بیشتر می‌شود سعی می‌کنند دیگران را هنگام بازی کردن زیر نظر بگیرند. این فرایند در ۲تا ۲/۵سالگی مشاهده می‌شود.

در این سطح کودک بیشتر زمان خود را صرف تماشای انواع بازی ها در سایر کودکان می‌کند.

کودکان مشاهده گر، معمولا یک کودک خاص یا گروه خاصی از کودکان را زیر نظر می­‌گیرند. آن ها به دیگر کودکان نزدیک می‌­شوند ولی در فرآیند بازی مشارکت نمی­‌کنند. همچنین با فاصله و بدون صحبت کردن کنار سایر کودکان می‌نشینند و صرفا علاقه مندند بازی کودکان دیگر را تماشا کنند. در این شرایط ممکن است این گونه برداشت کنید که کودک می‌­خواهد به بازی آن ها واکنشی نشان دهد، مثلا سوالی بپرسد، ارتباط برقرار کند، پیشنهادی ارئه دهد ولی در واقع او فقط میخواهد ببیند و تماشا کند.

کودکان از طریق مشاهده کردن یاد می­‌گیرند. آن ها علاقه مند به دیگران هستند ولی هنوز آمادگی کافی برای مشارکت در بازی و ارتباط با دیگران را ندارند. کودکانی که مرحله بازی تماشاگر را طی می‌کنند احتمالا کمتر از اتفاقات غیر مترقبه می‌ترسند.

بازی تماشاگراین مرحله اغلب با بازی انفرادی همراه است.


بازی موازی  (parallel play)

بازی موازی بسیار اهمیت دارد و در محدوده ۲/۵ تا ۳ سالگی ظهور می‌کند. در این سن این نوع بازی به کودک کمک می‌کند که قوانین حاکم میان کودکان همسن خود، توانایی های بینایی، همکاری کردن و دنبال کردن یک فعالیت به صورت مستقل را یاد بگیرد.

بازی موازی علاوه بر طبیعی بودن در فرآیند رشد، یک گام مهم در زمینه یادگیری چگونه تعامل کردن با دیگران است.

در بازی موازی کودکان در کنار سایر کودکانی که مشغول بازی کردن هستند، بازی می‌کنند اما نکته اینجاست که با هم بازی نمی­‌کنند بلکه هرکدام به تنهایی بازی می­‌کنند. این مرحله نیز معمولا در محدوده سنی ۲تا ۳ سالگی ظهور می­‌کند.

برای مثال: ۲ کودک ۱۸ ماهه که اسباب بازی های یکسانی دارند، در کنار یکدیگر و در یک اتاق حضور دارند، مشارکتی با همدیگر ندارند ولی متوجه حضور یکدیگر هستند،  به تنهایی بازی می‌­کنند و هنوز به آن سطح نرسیده اند که بخواهند با هم بازی کنند.

برخلاف کودکان بزرگتر که با دیگر کودکان تعامل و ارتباط دارند، کودکان نوپا در کنار یکدیگر بازی می­‌کنند اما مشارکتی برقرار نمی‌کنند.

بازی موازی اغلب اولین گام در جهت شکل دهی به روابط اجتماعی بیرون از خانواده تلقی می‌شود.

ممکن است شما ببینید کودکتان در کنار دیگر کودکان در حال انجام فعالیت مشابهی باشد و فکر کنید که با آن‌ها مشارکت دارد، ولی او صرفا می‌­خواهد در کنار سایر کودکان باشد. همچنین ممکن است حضور کودک در کنار سایر کودکان بنظر اهمیت چندانی نداشته باشد و اهمیتی برای این موضوع قائل نباشید اما به واقع کلیدی ترین فعالیت او در این سطح از رشد است.

جدا کردن کودک از سایر کودکان ممکن است مجددا او را به سمت آنها سوق دهد بدون اینکه ارتباطی برقرار کند!

بازی موازی

اصلی ترین کلید بازی موازی، بازی کودکان در کنار یکدیگر و تماشا کردن و گوش دادن به یکدیگر است. این مرحله بخش حیاتی از روند اجتماعی شدن کودکان است.

در این سن آنان به اسباب بازی های مشابه علاقه مندند و به اسباب بازی های خود توجه ویژه ای دارند.


بازی تعاملی  (associative play)

بازی وابسته در ۳-۴ سالگی اتفاق می‌افتد که شامل فعالیت های جداگانه از دیگران ولی با مشارکت و همکاری آن‌ها است.

بازی وابسته تفاوت ناچیزی با بازی موازی دارد. در این نوع بازی در حالی که کودکان فعالیت های جداگانه ای از یکدیگر انجام می‌­دهند ولی درگیر این نکته می‌شوند که دیگران چه کاری انجام می­‌دهند!

کودک در سطح بازی وابسته با دیگر کودکان انواع بازی ها را انجام میدهد ولی هنوز به سطحی نرسیده که در گروه نقش خود را پیدا کرده و مشارکت کند. پس با یکدیگر بازی می­‌کنند ولی لزوما همکاری نمی‌­کنند. کودکان شروع به تعامل از طریق صحبت کردن، قرض دادن و نوبت گیری با اسباب بازی ها می‌­کنند ولی در واقع هر کودک به تنهایی بازی و فعالیت مورد نظرش را انجام می‌دهد.

نگرانی های ارتباطی کودک در این سن محدود به قرض دادن و از دست دادن اسباب بازی می‌­باشد. در طی بازی وابسته کودکان بزرگتر در نقش رهبر ظاهر می­‌شوند. همه کودکان درگیر بازی می‌­شوند ولی در طی بازی فعالیت مشابهی انجام نمی­‌دهند. همچنین در این سطح هیچ تقسیم کاری وجود ندارد. پس هیچ سازمان دهی در مورد وسایل و اهداف و فعالیت‌ها وجود ندارد. بنابراین به‌صورت کلی هدف خاصی وجود ندارد!


بازی مشارکتی  (cooperative play)

بازی مشارکتی در سن ۴-۵ سالگی ظهور می‌کند که اوج ظهور کامل آن در دوره پیش دبستانی است. بازی مشارکتی اغلب به عنوان شکلی سازمان یافته تر از بازی تعریف می شود.

کودکان در این نوع بازی در گروه هایی بزرگتر با مجموعه ای از اهداف حاضر می‌­شوند. یک کار هنری انجام می­‌دهند یا اینکه اسکیت خود را می­‌پوشند. در طی بازی مشارکتی نقش رهبر و دنبال کننده کاملا مشخص است.

کودک در گروه کودکانی است که با آن ها بازی می­‌کند و جمعا هدف خاصی دارند، مثل درست کردن یا ساختن چیزی، تلاش برای اهداف رقابتی و … .همچنین بازی های رسمی که شباهتی به شرایط بزرگسالی دارد و نیز نقش های اختصاصی که توسط دیگران به آن ها داده می‌شوند از جمله اهداف بازی مشارکتی هستند.

انواع بازی ها در کودکان + فیلم  

 

محمدرضا مبصری